Emil Zola, Germinal

Francuski pisarz XIX wieku (zmarł w 1902 roku) był bardzo popularny w okresie komunistycznym. I jest to w pełni zrozumiałe, wszak Zola jeśli nawet nie był komunistą, to socjalistą na pewno. Pewnie też dlatego, po upadku komuny, wydawany w Polsce jest znacznie rzadziej. A to błąd, bo niezależnie od poglądów, Zola wielkim pisarzem był.

Do socjalizmu ponoć zaprowadziła go właśnie ta książka. Jest to tylko wyrywek (tom trzynasty) wielkiego cyklu o długim tytule Rougon-Macquartowie. Historia naturalna i społeczna rodziny za drugiego cesarstwa, składającego się z dwudziestu powieści. Każdą z nich można czytać bez znajomości pozostałych.

Emil Zola był czołowym przedstawicielem nurtu zwanego naturalizmem, czyli takiego realizmu w wersji hard – brutalność, okrucieństwo, turpizm. Żeby być jak najbardziej wiarygodnym, Zola starannie przygotowywał się do napisania danej powieści. Germinal to opowieść o robotnikach, więc pisarz zapoznał się z życiem tej grupy – przebywał w miejscowościach, w których odbywały się strajki (w jednym przypadku towarzyszył strajkującym przez prawie dwa miesiące), czytał opracowania medyczne o chorobach trapiących robotników. I zapoznał się też z postulatami socjalistów, przynajmniej część z nich przyjmując za własne.

Okładki innych polskich wydań, z 1952 i 1987 r.

Opowieść zaczyna się wraz z przybyciem Stefana Lantiera do miejscowości Montsou – poszukuje pracy; z poprzedniej go wywalili, bo poturbował szefa. Stefan znajduje zatrudnienie w kopalni le Voreux. Mieszka w leżącym nieopodal osiedlu robotniczym.

Kompozycja książki Zoli przypominała mi nieco lawinę. Najpierw ledwo się kula, po niemal płaskim stoku – obrazki z życia robotników są wystarczająco mocne, nie potrzeba fabularnych fajerwerków. Widzimy ludzi pracujących za grosze, całe rodziny – mężczyźni, kobiety, dzieci w tej samej kopalni. Pracują ciężko, a i tak żyją w skrajnym ubóstwie. Bieda prowadzi do prymitywizmu – nażreć się, to najważniejsze. Dopiero potem rozrywka – alkohol, plotki, seks (byle jaki, byle gdzie, z byle kim). Prawdziwym nieszczęściem dla rodziny jest ślub. Tak, ślub, bo młodzi założą własne gospodarstwo, więc budżet rodziny na tym ucierpi.

A Zola nie tylko ludzką krzywdę widzi. Jeśli sięgniecie po tę pozycję, to na długo w głowach wam zostanie opis „zabawy” dzieci z pewnym zwierzątkiem, albo los koni pracujących w kopalni. Zaglądamy też do domów ludzi z klasy wyższej – oni zupełnie nie rozumieją problemów robotników.

Kiedy Zola nasycił nas już tymi obrazami, śnieżna kula zaczyna się staczać po bardziej stromym terenie, mknie coraz szybciej, coraz silniejsza. Ku naprawdę poruszającej końcówce.

Dawno nie czytałem czegoś tak dobrego. Zdecydowanie polecam. Dla korwinoidów, marzących o XIX-wiecznym kapitalizmie, lektura wręcz obowiązkowa. Po jej przeczytaniu zrozumiecie co miał na myśli autor tych słów (czasami przypisuje się je Bismarckowi, czasami Piłsudskiemu):

Kto nie był za młodu socjalistą, ten na starość będzie skurwysynem.

A u mnie na listę zakupową wjechały dwie kolejne części cyklu Rougon-Macquartowie; mam co prawda w domu jeszcze Wszystko dla pań, ale chcę przeczytać Nanę (to o prostytutce) i Ziemię (oczywiście o chłopach).

Germinal dwukrotnie sfilmowano: w 1963 i 1993 roku. Kadry z drugiego filmu:

OCENA: 10/10.

E. Zola, Germinal, t. 1-2, tłum. K. Dolatowska, wydanie VII, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970, stron: 288 + 240.

Sezrobiłem facebooka, można sepolubiać:

Seczytam na fejsie.

Seczytam na twitterze.