Turbolechickie zidiocenie, czyli dojenie frajerów (cz. 9): Czterdzieści i cztery, czyli wyjaśnienie tajemnicy kolumny Zygmunta

U turbosków, naszych szurków kochanych, dość zabawny jest dobór źródeł. To, że nie mają pojęcia o krytyce źródeł, to jedna rzecz. Ale drugą jest sama kwerenda. Uczepili się jak rzep psiego ogona dwóch zabytków: Jasnogórskiego Pocztu (XVIII wiek) i właśnie Kolumny Zygmunta (XVII wiek), bo nie potrafią robić kwerendy. Gdyby potrafili, okazałoby się, że te ich „źródła” ani są wyjątkowe, ani najstarsze.

Kolumna Zygmunta, tablica zachodnia

O Poczcie już było, to teraz o Kolumnie. Powstała w 1644 roku, jako najstarszy świecki pomnik w Warszawie. Zniszczona w czasie II wojny, potem odbudowana. Na cokole kolumny umieszczono cztery tablice z łacińskim tekstem, a na jednej z nich widnieje właśnie to, co tak niezdrowo podnieca turbosków. Otóż od strony zachodniej Kolumny zamieszczono informację (są lepsze tłumaczenia, ale daję to z Wiki, bo z niego szurki korzystają):

Zygmunt III z mocy wolnej elekcji król Polski, z tytułu dziedziczenia, następstwa i prawa – król Szwecji, w umiłowaniu pokoju i w sławie pierwszy pomiędzy królami, w wojnie i zwycięstwach nie ustępujący nikomu, wziął do niewoli wodzów moskiewskich, stolicę i ziemie [moskiewskie] zdobył, wojska rozgromił, odzyskał Smoleńsk, złamał pod Chocimiem potęgę Turcji, panował przez czterdzieści cztery lata, w szeregu czterdziesty czwarty król, dorównał [w chwale] wszystkim lub [całą] chwałę złączył [w swojej osobie].

Jakby nie naciągać listy władców polskich, tak od Mieszka I do Zygmunta III Wazy czterdziestu czterech nie wychodzi (przynajmniej wg literatury renesansowej i barkowej, bo osobiście potrafię taką listę zrobić). Zatem turbolechici (z właściwą sobie ignorancją) odtrąbili, że mają dowód na istnienie szeregu władców przed Mieszkiem I. Ba, nawet to „44” ma, w ich mniemaniu, dowodzić prawdziwości kroniki Prokosza.

Trzeba jednak przyznać, że w przypadku Kolumny Zygmunta obie strony poruszają się na gruncie wymysłów, a nie faktów. Bo strona antyturbo próbowała wiązać informację o czterdziestym czwartym władcy z pocztem władców szwedzkich. I rzeczywiście Zygmunt III był czterdziestym czwartym królem tego kraju. Ale wg dzisiejszych kryteriów. Bo Szwedzi też swoich legendarnych władców mieli. Dlatego już wcześniej (w komentarzach pod tą notką) podnosiłem, że nie wykluczam, iż „44” tyczy się pocztu władców polskich (z czym zgodził się Sattivasa, a nawet podpowiedział pewien trop).

Wróćmy do czasów zygmuntowskich. Wtedy podstawą sporządzania pocztu władców polskich była XIII-wieczna kronika Kadłubka (z wymyślonymi Krakami, Leszkami i Popielami) oraz legion kadłubkowych naśladowców. Legion jeszcze tę dłubaninę „uzupełniał” o kolejne wymyślone postaci.

I tak np. Piast, który u Galla Anonima i Kadłubka był tylko chłopem, ojcem władcy, sam na władcę awansował. Oczywiście wymyślono Lecha, no bo jak to – są Lechici, a Lecha brak? Wymyślono niejakiego Wizimira, a to drogą dedukcji. Otóż najpierw Kadłubek napisał o wojnach Lechitów z Duńczykami (których zwał Dakami). Potem kronikarz wielkopolski (XIV w.) wymyślił liczną familię Popielowi, nadając członkom familii imiona znane mu z terenów Pomorza Zachodniego i Meklemburgii (domniemany autor tej kroniki – Janko z Czarnkowa był księdzem przez pewien czas „przypisanym” do biskupstwa szweryńskiego właśnie w Meklemburgii). I wśród krewnych Popiela wymienił niejakiego Wyszymira/Wizimira, który miał założyć miasto Wyszomierz (dzisiejszy Wismar) w Meklemburgii, czyli już niedaleko Danii.

Kadłubkową wojnę lechicko-duńską z owym wymyślonym Wyszomirem powiązał bodajże Marcin Kromer w XVI wieku i tak „dostaliśmy” kolejnego władcę Polski. Ów Wyszomir, wg Kromera, miał panować między Lechem I a Krakiem I.

Wracając do Kolumny Zygmunta. Podczas przytoczonej wyżej dyskusji, jako źródło owego „44” wskazałem kronikę Bielskiego. Sattivasa, słusznie, zwrócił uwagę, że u Bielskiego Zygmunt III Waza był czterdziestym szóstym władcą. Sam Sattivasa wskazał na inne źródło, króciuteńkie, jednostronicowe dzieło Adriana Kochana Wolskiego Reges et principes Poloniae. I tam rzeczywiście mamy czterdziestu czterech władców. Ale, tu od razu turbosków rozczaruję, nie ma tam żadnych nowości. Wolski zaczął, jak wówczas z zasady zaczynano, czyli od Lecha I. Potem idą Wyszomir, Krak itd. – ówczesny standard. Mniejszą ilość władców legendarnych, niż Bielski, Wolski uzyskał przez proste wywalenie części z nich – wyrzucił Kraka II i jednego z Leszków.

Dzieło Adriana Kochana Wolskiego

Ale nie sadzę, żeby poczet Wolskiego był źródłem napisu z Kolumny Zygmunta. Dlaczego? A to z dwóch powodów. Po pierwsze, chyba nigdy nie było to wybitnie popularne dzieło – o samym Wolskim praktycznie nic nie wiadomo, do XX wieku zachowały się tylko dwa egzemplarze jego pocztu (z czego „polski” potem zaginął i obecnie mamy tylko jeden znajdujący się w Szwecji). Po drugie, bo Wolskiego wyprzedził inny autor, bardzo z kolei popularny.

Otóż poczet „czterdzistoczterowładcowy” znany jest także z dwóch dzieł znanego miedziorytnika Tomasza Tretera (1547-1610). Pierwsze z nich to słynny Orzeł Treterowski, czyli rycina Reges Poloniae z 1588 roku. Czasami można też spotkać nazwę: Poczet królów polskich w 44 medalionach. Nazwa stąd, że na sylwetce orła umieszczono czterdzieści cztery medaliony z wyobrażeniami naszych władców. Treter, podobnie jak Wolski, żadnych sensacyj nie przynosi – tak samo zaczyna od Lecha I, tak samo liczbę „44” uzyskał przez wywalenie części władców, w tym i legendarnych. Pominął nawet, co jest zaskakujące, Ziemowita (Siemowita).

Reges Poloniae było często kopiowane. I tak przykładowo, w 1614 roku powstało dzieło Jeana Le Clerca również z czterdziestoma czterema medalionami. Później Reges Poloniae uzupełniono – Matthäus Merian dołożył na ogonie orła Kraka II (i stąd jego dzieło zwie się Poczet królów polskich w 45 medalionach). Dzieło Tretera skopiowano jeszcze w 1869 roku.

Orły treterowskie: samego Tretera, Jeana Le Clerca i Matthäusa Meriana

Później, podczas pobytu w Rzymie, Treter stworzył kolejny poczet, w tym samym składzie osobowym – serię czterdziestu czterech płytek ukazujących sylwetki władców polskich od Lecha I do Zygmunta III Wazy. Po raz pierwszy zostały odbite przez samego Tretera w dziele Regum Poloniae icones z 1591 roku.

To dzieło było potem wykorzystywane do ozdabiania książek. I tak np. kopie z Regum Poloniae icones znalazły się w książce Arnolda Myliusa Principum et regum Polonorum imagines z 1594 roku. Mylius pewnie był zdziwiony brakiem Ziemowita, wiec poświęcił mu notkę z pustym miejscem zamiast ryciny.

Strony z notkami o Siemowicie i jego synu Leszku z dzieła Myliusa

Później, w 1736 roku, w Szwecji odbito ponownie oryginalne płytki Tretera w dziele Johana Göstafa Hallmana Polska Kongars Saga och Skald. Poczet treterowski został w tej pozycji uzupełniony o kolejne wizerunki władców od Władysława IV Wazy do Stanisława Leszczyńskiego – wykonał je szwedzki rysownik Carl Erik Bergqvist.

A tak Hallman w Polska Kongars Saga och Skald poradził sobie z brakiem Siemowita;
zdublował portret Henryka Probusa

Tomasz Treter był bardzo popularnym artystą XVI i XVII wieku. Z pochodzenia mieszczanin, dostał tytuł szlachecki od samego papieża. Jego poczty miały bardzo duży wpływ na znajomość polskiej historii w Niemczech i Szwecji do XVIII wieku włącznie.

W każdym razie, jak widać, koncepcja z Kolumny Zygmunta nie jest oryginalna. Można rzec, że te cztery dzieła (dwa poczty Tretera, poczcik Wolskiego i Kolumna Zygmunta) ugruntowały w potocznej świadomości opinię o czterdziestu czterech władcach od Lecha I do Zygmunta III. Chociaż Treter i Wolski nie do końca się pokrywają jeśli chodzi o uwzględnionych władców.

Podsumowując: napis z Kolumny Zygmunta oddaje jedynie stan świadomości historycznej Polaków w XVII wieku. Jest żadnym źródłem do dziejów Polski przedmieszkowej.

Jak widzicie, pan osiołek bredzi na potęgę... Nawet nie ma pojęcia o jakich królów chodziło na owej liście czterdziestu czterech – w każdym razie na pewno nie o jakiegoś Alberyka II, bo tego króla wymyślił nam osobiście Janusz Bieszk. Było to cudowne poczęcie z brudnego palucha metodą cyckania

Moje notki o turbolechitach (vel osłoszczękowcach):

Turbolechityzm – definicja.

Część pierwsza o turbolechickim zidioceniu.

Część druga, o roczniku Awentyna.

Część trzecia o Kronice Prokosza.

Część czwarta o jasnogórskim poczcie, książce Thomasa Nugenta i osławionej mapie.

Część piąta o cesarzu Chrobrym, czyli tytule princeps.

Część szósta o paleniu słowiańskich ksiąg.
Część siódma o Lechii w Biblii, czyli Imperium Oślej Szczęki.
Część ósma o kosmicznym pochodzenie Lechitów.

Część dziesiąta - dno turbolechickiego szamba.
Część jedenasta: Bo na chrzest Mieszka nie ma dowodów.

Część dwunasta: Jak Attyla, wielki król krzyżaków, spod Szczecina atakował Kraków.

O rzekomym słowiańskim piśmie 1: idole z Prillwitz.
O rzekomym słowiańskim piśmie 2: kamienie mikorzyńskie.

Genetyczne bajki o Wielkiej Lechii.

Mariusz Kowalski, Ariowie, Słowianie, Polacy. Pradawne dziedzictwo Międzymorza.

Wyszło Szydło z worka, czyli kolejny turbolechicki gniot Bellony.

Sezrobiłem facebooka, można sepolubiać:

Seczytam na fejsie.

Seczytam na twitterze.