Granica wschodnia cywilizacji zachodniej w średniowieczu

Zbiorów artykułów ukazuje się w naszym kraju wiele, znaczna część z nich nie wiadomo po co - po raz enty ci sami autorzy publikują te same ustalenia, nadmuchując tylko sobie bibliografie... Ale ten tom jest inny. Kilka słów o artykułach, które mnie najbardziej zainteresowały.

Hanna Zaremska, Chazaria - państwo na pograniczu kultur.

Nie jest to rys dziejów Chazarów, autora skupia się na kilku zagadnieniach związanych z tym ludem: problemie religijnym, w tym konwersją na judaizm, obecnością na ziemiach ruskich (i marginalnie polskich) oraz obrazem w historiografii rosyjskiej.

Jak sama podaje, korzysta z literatury przedmiotu wybiórczo. Tym niemniej, trochę zaskakuje, że z najnowszej literatury polskiej wymienia tylko opracowanie zajmujące się Chazarami marginalnie oraz ujęcie popularnonaukowe [1]. Rzeczywiście w naszej historiografii nie jest to temat bardzo popularny, ale jednak coś tam ostatnio napisano [2].

Robert Kasperski, Frankowie i Obodryci: tworzenie „plemion” i „królów” na słowiańskim Połabiu w IX wieku.

Ciekawe ujęcie stosunków frankijsko-obodryckich. Autor stara się wykazać, że to Frankowie stworzyli związek obodrycki. Artykuł wpisuje się zresztą w ożywioną od jakiegoś czasu dyskusję o „plemionach” - definicji, powstawaniu.

Roman Michałowski, Święty Wojciech - biskup reformator w Europie X wieku.

Spór św. Wojciech z Bolesławem II Pobożnym, przedstawia się bądź to jako konflikt polityczny (Wojciech wspierający swój ród Sławnikowiczów, skonfliktowany z praskimi Przemyślidami), bądź też jako religijny. Michałowski jednoznacznie opowiada się za drugim ujęciem. Jego zdaniem, Wojciech to biskup, który wyprzedził swoją epokę i zapłacił za stawianie wiernym wymagań zbyt wygórowanych jak na X wiek.

Od razu przyznam, że mnie nie przekonuje ani postrzeganie konfliktu tylko jako religijnego, ani tylko jako politycznego. Sądzę, że znaczenie miały oba te czynniki.

Krzysztof Skwierczyński, Książę czy arcybiskup fundatorem Drzwi Gnieźnieńskich? Próba nowej interpretacji pewnego motywu ikonograficznego.

Kolejny głos w tej sprawie. Fundatora upatrywano już w arcybiskupie, w księciu Mieszku III, w księciu Kazimierzu Sprawiedliwym.

Z przyjemnością przeczytałem też prace Guzowskiego o gospodarce (ostatnio mamy prawdziwy wysyp artykułów na ten temat) i Pauka o Kościele. Zresztą, każdy artykuł z tego tomu jest warty lektury.

PRZYPISY

[1] S. Gąsiorowski, Karaimi w Koronie i na Litwie W XV-XVIII wieku, Kraków - Budapeszt 2008; J. Strzelczyk, Zapomniane narody Europy, Wrocław 2006.

[2] Np. G. Rostkowski, Konwersja Chazarii na mozaizm na przełomie VIII i IX w., Fasciculi Historici Novi, t. 2, Z dziejów średniowiecznej Europy Środkowowschodniej, red. J. Tyszkiewicz, Warszawa 1998; tenże, Międzynarodowe i wewnętrzne położenie Kaganatu Chazarskiego w pierwszej połowie X wieku, Mazowieckie Studia Humanistyczne, t. 6/1-2, 2000; tenże, Wyprawa Światosława na Chazarię w 965 r. i jej następstwa, Przegląd Historyczny, t. 92/3, 2001; J. Dudek, Chrzest Chazarii – projekty i próby realizacji, Poznań 2014. Do obecności Chazarów na ziemiach polskich zob. W. Świętosławski Ślady koczowników Wielkiego Stepu z X, XI, XII wieku w dorzeczach Wisły i Odry, Łódź 2006.

Ocena: 9/10

Granica wschodnia cywilizacji zachodniej w średniowieczu, red. Z. Dalewski, wydawnictwo IH PAN, Warszawa 2014, stron: 491.

SPIS TREŚCI

Z. Dalewski, Wprowadzenie

H. Zaremska, Chazaria - państwo na pograniczu kultur

R. Kasperski, Frankowie i Obodryci: tworzenie „plemion” i „królów” na słowiańskim Połabiu w IX wieku

P. Guzowski. Karolińska rewolucja gospodarcza na wschodzie Europy (do końca XII wieku) 

R. Michałowski, Święty Wojciech - biskup reformator w Europie X wieku

M. R. Pauk, Capella regia i struktury Kościoła monarszego w Europie Środkowej X—XII wieku. Ottońsko-salickie wzorce ustrojowe na wschodnich rubieżach łacińskiego chrześcijaństwa

K. Skwierczyński, Książę czy arcybiskup fundatorem Drzwi Gnieźnieńskich? Próba nowej interpretacji pewnego motywu ikonograficznego

W. Brojer, Polska - Rusi w XI-XII wieku. Granica misyjności

G. Pac, Kult świętych a problem granicy między chrześcijaństwem zachodnim i wschodnim w Europie Środkowo-Wschodniej X-XII wieku

P. Żmudzki, Wojewodowie w Polsce i na Rusi. Współbrzmienie narracji historiograficznych a problem polsko-ruskich relacji kulturowych we wczesnym średniowieczu