Anna Brzezińska, Mgła

Nie kryję, że z Anną Brzezińską nigdy nie było mi po drodze, zwłaszcza powieściowej (bo niektóre opowiadania lubię). Siedemnaście lat temu pisałem na Katedrze:

bardzo nie lubię stylu pisania Brzezińskiej. Co drugie zdanie porównanie (ale rymłem:), każdy rzeczownik opatrzony przymiotnikiem (jak piasek to czysty, jak sól to biała itp.). Do tego autorka nie potrafi pisać prostych zdań, 90% to wielokrotnie złożone. Mam wrażenie, że ważniejsza dla niej jest zabawa słowem niż to co chce przekazać.

Jak wspomniałem, niektóre opowiadania Brzezińskiej lubię, nawet spodobał mi się świat ze zbioru Wody głębokie jak niebo, więc kiedy usłyszałem, że wychodzi powieść z akcją osadzoną w tym samym uniwersum, nabyłem. Czy Mgła zmieniła moje zdanie o pisarstwie autorki? Nie. Mało tego: to co nie podobało mi się już w Zbójeckim gościńcu, w Mgle zostało wyniesione do wymiaru absurdalnego.

To, że jest masa przymiotników, to małe bubu. Nawet dziwaczne (to eufemizm) porównania bym strawił. Dziwaczne, bo... Zacytuję:

miejskie bramy zwierają się jak usta leciwej mniszki po spożyciu trufli (s. 14).

Ktoś wie, jak zwierają się usta leciwej mniszki po spożyciu trufli? To jest jakoś inaczej niż leciwej nie-mniszki? A na czym ta odmienność polega? I czy po spożyciu trufli usta zwierają się jakoś inaczej, niż po pieczarkach albo borowikach?

Ale zostawmy porównania, bo to też małe bubu. Zacytuję jeszcze autorkę, tym razem z niedawnego wywiadu dla Lubimy Czytać:

Dla mnie pierwotna i kluczowa jest forma.

No właśnie, nie świat, nie bohaterowie, nie fabuła, tylko forma. To wyczerpuje definicję słowa „artystowskie” (artystowskie – charakterystyczne dla artysty przedkładającego formę nad treść). I Brzezińska zrobiła formę, która wcale nie jest odkrywcza (o niebo lepiej robi to choćby Salman Rushdie): nawaliła kilometrowych zdań. Tu macie próbkę – jedno zdanie, wcale nie najdłuższe:

Do tego te zdania są z lekka chaotyczne. Sam miałem wrażenie, że słucham blubrania jakiegoś pijaczka, który urżnął się totalnie i teraz zanudza towarzystwo słowotokiem. Dialogów nie ma, raczej są opisywane, niż przytaczane.

A co mamy poza tą dziwaczną formą? No właśnie wielkie nic. Niby jest jakiś bohater, ale jego losy czytelnikowi wiszą i powiewają. Jest jakiś świat, taki grimdarkowaty, a jak wiecie, grimdark lubię, ale w tym wypadku jest mi doskonale obojętny. Chyba jest jakaś fabuła (może to być jednak błędne spostrzeżenie), ale trudno ją śledzić, jeśli w środku zdania nie pamiętasz jego początku, a pod koniec ani początku, ani środka. Sam najpierw czytałem uczciwie, w skupieniu, niby ogarniałem co czytam, ale nudziło mnie to niemiłosiernie. Po kilkudziesięciu stronach zacząłem przeskakiwać niektóre zdanio-akapity. W końcu się poddałem, nie jestem masochistą.

Może nie dziwaczy z formą, ale też niełatwy do czytania jest Jacek Dukaj. Ale u Dukaja są oszołamiające pomysły, jest plastyczność opisu, a Mgła to wydmuszka – nie ma nic (właściwie to te opisy Brzezińskiej byłyby może plastyczne, ale ukatrupia to kilometrowość zdań).

Czy mogę rzec coś dobrego o tym dziele? Tak, nie odmówię Brzezińskiej umiejętności posługiwania się piękną (choć przeładowaną) polszczyzną; naprawdę, fragmenty zdań paluszki lizać. Tyle że zlepek pięknych fragmentów zdań nie tworzy powieści.

Odradzam. W każdym razie tym, którzy lubią „normalną” literaturę – taką z fabułą, bohaterem itp. Jeśli komuś wystarcza sam piękny język, to może znaleźć przyjemność w obcowaniu z tym czymś. U mnie kandydatka do powieściowej wtopy nr 1 Anno Domini 2024. Drugi punkcik za ładny język (na poziomie części zdania).

OCENA: 2/10.

A. Brzezińska, Mgła, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2024, stron: 192.

A jeśli chcecie przeczytać coś w tym stylu,

ale nie wydmuszkę, to może to:

James Marlon, Czarny Lampart, Czerwony Wilk.

Sezrobiłem facebooka, można sepolubiać:

Seczytam na fejsie.

Seczytam na Instagramie