Gwiezdne wrota (1994)

Jakoś nie przepadam za dänikenieniem, więc nigdy nie byłem fanem tego filmu – cenię go głównie za to, że dał początek fajnej franczyzie. Wcześniej obejrzałem go bodajże raz, jakieś trzydzieści lat temu. Odświeżyłem teraz z dwóch powodów: raz, w ramach przeglądu filmów fantastycznych epoki VHS/DVD, dwa, bo chcę jeszcze raz zmierzyć się z całym uniwersum, więc zacznę, jak należy, od samego początku.

Film, jak na tamte czasy, miał chyba całkiem przyzwoity budżet (55 mln dolarów), więc zatrudniono reżysera, który może wielkich dzieł nie tworzy, ale wówczas dawał podstawy by sądzić, że film na siebie zarobi. Owym reżyserem był Roland Emmerich, nazwisko chyba i dziś znane miłośnikom SF przynajmniej z dwóch tytułów: Uniwersalny żołnierz (1992) i Dzień Niepodległości (1996). Zatrudniono przyzwoitych aktorów w tym Kurta Russella (fani SF powinni kojarzyć głównie z filmu Ucieczka z Nowego Jorku z 1981), Jamesa Spadera czy Jaye'a Davidsona, który zapisał się w historii kina chociaż zagrał tylko w dwóch filmach kinowych (+ jednym telewizyjnym i jednej krótkometrażówce). Podobno ten ostatni nie miał ochoty wystąpić w Gwiezdnych wrotach, więc na ofertę producenta odpowiedział rzucając stawkę w swoim mniemaniu zaporową – milion dolarów, jednak producent na to przystał.

Androgeniczny Jaye Davidson

Porównując z serialem, to widać, że w film poszła większa kasa. I tak gdzieś do połowy ogląda się go całkiem nieźle, choćby dlatego, że jakoś nie kłuje po oczach ograniczeniem ilości statystów (te czteroosobowe odziały szturmujące twierdze obcych w serialach...). Jednak od samego początku trochę razi naiwność na pułapie nieco większym, niż w SG-1 czy Atlantydzie. W serialach mamy elementy humorystyczne i to jakoś „rozładowuje” tę naiwność, a film jednak jest robiony na poważnie.

Krótko o co w tym chodzi: w 1928 roku archeologowie odnajdują w Egipcie tytułowe gwiezdne wrota. Potem kładzie na nich łapę armia i odkrycie zostaje utajnione, jednak przez sześćdziesiąt sześć lat nie udaje się uruchomić wrót. I tu nagle pojawia się na białym rumaku Daniel Jackson (Spader) – młody, mający opinię oszołoma, egiptolog. I przy pomocy mazaka, długopisu oraz gazety w mgnieniu oka rozwiązuje problem. Po czym wraz z oddziałem wojska dowodzonym przez pułkownika O'Neila (Russell) przechodzi przez wrota. Co znajdują za wrotami, to pewnie większość z Was świetnie wie (chyba każdy zetknął się z „czymś” osadzonym w tym uniwersum), ale nie będę zdradzał, żeby nie psuć przyjemności oglądania tym rodzynkom, które dotąd się ze Stargate nie zetknęły.

W każdym razie, kiedy już wiadomo o co w tym wszystkim chodzi, przyjemność z oglądania ulatnia się. Dlaczego? Pomijam już dänikenienie (bo nie musicie podzielać mojej niechęci), pomijam naiwność, bo o niej już mówiłem – mnie przyjemność z seansu całkowicie odebrał patos, którego im bliżej końca, tym więcej. Jako takie science fiction zmieniło się w patriotyczną opowieść o tym, jak amerykańscy chłopcy niosą wolność i demokrację jakiemuś pustynnemu ludowi i przy okazji zadzierzgają przyjaźń amerykańsko-arabską (tfu, oczywiście amerykańsko-obcoplanetarną).

Amerykański żołnierz prowadzi lud na barykady :D

Nie jest to pewnie skojarzenie od czapy. Upadek komuny w Polsce natchnął inne narody środkowoeuropejskie do zrzucenia sowieckiego jarzma (Jesień Ludów w 1989 roku) po czym na świecie uznano, że wszyscy dążą do pokoju i demokracji. Amerykański politolog Francis Fukuyama ogłosił nawet koniec historii – demokracja i liberalizm odniosły ostatecznie zwycięstwo i to koniec eksperymentów z innymi ustrojami.

Arabscy chłopcy dziękują armii USA za pomoc w wyzwoleniu...

Z jakiegoś – dla mnie niezrozumiałego – powodu uznano, że skoro mieszkańcy Europy Środkowej mają dość dyktatury i gospodarczych eksperymentów, to to samo dotyczy wszystkich łącznie z muzułmanami. No i mieliśmy I wojnę iracką (to może bez krzewienia wolności i demokracji, bo to Irak zaatakował i okupował amerykańskiego sojusznika – Kuwejt), interwencję w Somalii (z krwawą bitwą o Mogadiszu w październiku 1993 roku, po której Amerykanie mogli w telewizji zobaczyć zwłoki swoich żołnierzy ciągane ulicami miasta, po czym w kwietniu 1994 roku wojska USA zostały wycofane z Somalii). Te porażki w krzewieniu demokracji i liberalizmu sprawiły, że zaczęto inaczej patrzeć – Koniec historii Fukuyamy odszedł do archiwum zwietrzałych poglądów, a nową „doktrynę” wyznaczyła książka Benjamina Barbera z 1995 roku: Dżihad kontra McŚwiat (z trafnym spostrzeżeniem, że do demokracji każdy kraj musi dojrzeć, że nie da się jej narzucić odgórnie).

Amerykanin zgarnia główną nagrodę w postaci nadobnego dziewczęcia

Ale, jak widzimy, film Rolanda Emmericha powstał w okresie „końca historii” i oddaje ducha tamtych czasów. Wracając do patosu, w serialach też bywa, ale jest go mniej i znowu jest rozładowywany elementami humorystycznymi, a w filmie z 1994 roku, niestety, nie.

Złole siedzą w areszcie i oczekują na proces... Znaczy, to może nie w tej bajce

Same Gwiezdne wrota nie zasługują na więcej, niż pięć, ale jako początek udanej franczyzy wyceniam na:

OCENA: 6/10.

Gwiezdne wrota (1994).

Tytuł oryginalny: Stargate.

Reżyseria: Roland Emmerich.

Scenariusz: Roland Emmerich, Dean Devlin.

Produkcja: USA, Francja.

Zob. też inne z cyklu czar VHS/DVD:

Arena (1989).

Ciemna strona Księżyca (1990).

Ukryty wymiar (1997).

Doom (2005).

Ksiądz (2011).

Sezrobiłem facebooka, można sepolubiać:

Seczytam na fejsie.

Seczytam na Instagramie.